Przedsiębiorstwo energetyczne Ueberlandwerk cz. 14 - po wojnie...

Po wojnie...

- Miasto Marienwerder/Kwidzyn zostało przyłączone do państwa polskiego.

- Starszy inżynier Fenske po zakończeniu działań wojennych w Dolinie Wisły w kwietniu 1945 roku powrócił do swojego zakładu w Kwidzynie. Zastał tam już dwóch polskich kierowników. Pracował z nimi w zakładzie do lipca 1945 roku, potem musiał opuścić miasto. Zmarł 17 grudnia 1947 roku w małym miasteczku nad rzeką Elbą w Wschodnich Niemczech (NRD).

- Inżynier Heinrich Leuthold zmarł 3 maja 1957r. w Bad Ragaz, Kanton St.Galen / Szwajcaria.

- Fritz Goerdeler (członek rady nadzorczej przedsiębiorstwa i burmistrz Marienwerder w latach 1920-1933), należał do opozycji antynazistowskiej. Po nieudanym zamachu na życie Hitlera z 11 lipca 1944 roku został aresztowany. 1 marca 1945 stracony przez powieszenie w berlińskim więzieniu Plötzensee. Jego brat Karl Goerdeler po zamachu miał zostać kanclerzem Niemiec. Został też aresztowany i stracony 2 lutego 1945 roku.

źródło: "Bildband Kreis und Stadt Marienwerder"

- Elektrownia  Stockmühle (Stocki Młyn) przetrwała zawieruchę wojenną. W 1964 roku przeszła gruntowną modernizację i przebudowę. Do dnia dzisiejszego spełnia doskonale swoje funkcje.

                                                               

- Elektrownia w Kwidzynie (Marienwerder) nie miała tyle szczęścia co ta w Stockim Młynie. W 1945 roku została uruchomiona przez nową załogę. W późniejszych latach elektrownia pracowała jako szczytowa tzn. wspomagała w godzinach szczytowych (przy największym obciążeniu) Elbląg. Następnie znajdowała się tu tylko rozdzielnia, która z czasem została zastąpiona nową na ul. Łąkowej. Na skutek tego dawna elektrownia przy ul. Wiślanej była już niepotrzebna i została zlikwidowana. Wszystkie urządzenia z budynku elektrowni zostały wymontowane i zezłomowane. Budynek pełnił już tylko funkcje magazynowe (hurtownia materiałów budowlanych). 

                                źródło: Stadtarchiv Celle

                           
                                źródło: Forum e-Kwidzyn, Kwidzynopedia




W latach 90-tych w hurtowni wybuchł  pożar, na skutek którego "dawna elektrownia" uległa poważnemu uszkodzeniu, około 70% dawnej kubatury zostało rozebrane. 

 źródło: autor Michał M. Kamiński 



Ocalała część już nigdy nie została zagospodarowana ani nawet zabezpieczona przed dalszą destrukcją. Latem 2013 roku (dokładnie w 90-tą rocznicę budowy) ruiny dawnej elektrowni zostały doszczętnie rozebrane na skutek zagrożenia katastrofą budowlaną.

Podczas prac rozbiórkowych kilku pasjonatów lokalnej historii w ostatniej chwili uratowało tablicę pamiątkową oraz kilka innych artefaktów, które były związane z budową elektrowni.  

Od lewej: Marcin, Łukasz i Michał

Bardzo przykry widok.

Gdyby nie pożar w latach 90 - tych

to z pewnością nadal podziwialibyśmy budowlę dawnej elektrowni

Obecnie w tym miejscu znajduje się myjnia samochodowa.



- Budynek w którym znajdowała się siedziba spółki oraz biura został spalony i rozebrany (obecnie ul. Sztumska). Dziś w tym miejscu mieści się nowy gmach prywatnej firmy.

- Po zabudowaniach warsztatowych i magazynowych przy obecnie ul. Warszawskiej oraz ul. 15- Sierpnia, nie ma już śladu.

Obecnie na parceli niegdyś należącej do przedsiębiorstwa znajduje się osiedle mieszkaniowe.

W budynkach po magazynie i warsztacie do połowy lat 90-tych XX w. znajdowała się wulkanizacja.

- Na całe szczęście kompleks wartsztatowo-magazynowy przy Salaterei Strasse (obecnie ul. Łąkowa) zachował się do dnia  dzisiejszego niemalże w pierwotnej formie. Po wojnie służyło i nadal służy przedsiębiorstwom energetycznym. Na chwilę obecną siedzibę ma tu spółka "Energa - Operator S.A.".  

Jest to niezwykle interesujący miejsce, które wymaga oddzielnego opracowania pod kątem historycznym, architektonicznym oraz technofaktycznym.

- Po upływie niespełna 100 lat na terenie Kwidzyna (Marienwerder) i całego regionu, w którym działało dawne przedsiębiorstwo energetyczne, można spotkać wiele reliktów przeszłości związanych z zakładem Ueberlandwerk. O dziwo większość z nich jest w ciągłym użytkowaniu!!! O czym to świadczy?! Mianowicie, o doskonałej jakości materiałów, z których owe nośniki czasu zostały wykonane, o niebagatelnym kunszcie pracy dawnej załogi zakładowej oraz szacunku nowej (powojennej) kadry pracowników wobec dokonań swoich poprzedników. 

Poniżej kilka przykładów...

Fragment trakcji energetycznej

Stacja transformatorowa tzw. wieżowa

(charakteryzuje się ciekawą architekturą)

W latach 40. XX w. na obszarze działalności zakładu znajdowało się ponad 500 sztuk.

Większość przetrwała do naszych czasów.

Włącznik światła "Licht"
Trochę po przejściach, ale jest wciąż sprawny :)

W wielu kamienicach, domach i innych wiekowych obiektach można trafić na ślad "Technofaktów" energetycznych. Poniżej podstawa ebonitowa pod gniazda bezpieczników oraz licznik.

Przy o drobinie szczęścia można się też natknąć na tabliczki reklamowe firm montażowych.
W tym przypadku "H.A. Swoboda, Ing. Marienwerder"

Uważam, że takie ruchome zabytki techniki  powinny zostać objęte opieką prawną w postaci wpisu do rejestru zabytków jako ruchome wyposażenie zabytku architektonicznego.

----------------------------------------------------------------------------------------------

  24 marca 1945 do Kwidzyna przybył pełnomocnik rządu polskiego, Wiesław Sztejnike (późniejszy starosta) wraz z grupą operacyjną. W skład tej grupy wchodził min. inż. Aleksander Szychulda, którego zadaniem było zabezpieczenie urządzeń energetycznych i odbudowa energetyki na Powiślu...

Jest to już zupełnie inna historia, do której na pewno powrócę na łamach swojego bloga.

Powyższe opracowania poświęcone historii energetyki w Kwidzynie, chciałbym dedykować ś.p. Panu Grzegorzowi Górskiemu, który to niezwykle zasłużył się  lokalnej energetyce.

P.S.1 Serdeczne podziękowania za pomoc w tłumaczeniu tekstów źródłowych dla Beaty i Marka Hys.

P.S.2 Po krótkiej przerwie wrócimy jeszcze do historii Naszej lokalnej energetyki, firm z nią współpracujących oraz do charakterystyki obiektów przy ul. Łąkowej.


c.d.n.