Plebiscyt - Volksabstimmung 1920. Cz. 1

    Dziś 11 lipca 2013 roku obchodzimy 93 rocznicę plebiscytu, z tej okazji otwieram nowy cykl historyczny związany z tym wydarzeniem. Będę opisywał w nim już znane i nieznane fakty oraz prezentował między innymi swoje zbiory pochodzące z tego okresu. 

Dziecko Plebiscytu, nowa  lokalna gazeta

Deutsche Weichsel - Zeitung z dnia 10.07.1920 roku

Na pierwszej stronie u dołu widzimy duży napis:

Plebiscyt w Prusach Zachodnich 11 Lipiec 1920

(Jest to niezwykle unikatowy eksponat!!!)

    źródło: zbiory prywatne

   11 LIPIEC 1920

    PLEBISCYT NA POWIŚLU

   

  Klęska Niemiec w I wojnie światowej i powstanie niepodległego państwa polskiego w 1918 roku wywarły poważny wpływ na postawę ludności polskiej na Warmii, Mazurach i Powiślu. W Traktacie Wersalskim, podpisanym 28 czerwca 1919 roku, wyznaczono dwa plebiscyty dotyczące Polski. Jeden z nich miał się odbyć na Warmii, Mazurach i Powiślu. Ludność zamieszkująca te tereny miała zdecydować, czy ziemie zostaną przyłączone do państwa polskiego, czy pozostaną w granicach Prus Wschodnich.

Dnia 17 lutego 1920 do Kwidzyna przyjechała Komisja Międzysojusznicza. Przewodniczącym komisji w okręgu kwidzyńskim został przedstawiciel Włoch generał Angelo Pavia, w poszczególnych komisjach zasiadali: Henry Beaumont z Wielkiej Brytani, hrabia Rene de Cherisey z Francji Morikazu |Ida z Japonii. 

Przewodniczący Komisji Włoch - Angelo Pavia

                                źródło: Stadtarchiv Celle

Skład Komisji 

Od lewej: pułkownik Fernando Po (komendant wojsk Włoskich),

Henry Beaumont (Brytyjczyk), Angelo Pavia (przewodniczący),

hrabia Rene de Cheisey (Francuz), Morikazu Ida (Japończyk).

                                źródło: Stadtarchiv Celle

Z Komisją przybył też kontyngent wojsk koalicyjnych (batalion włoski i pluton francuskich  i sztab urzędników). Ich zadaniem było zapewnienie pełnej swobody i pilnowanie porządku na terenach objętych głosowaniem.

Formacja paradna włochów na Flottwellplatz 

(obecnie Pl. Plebiscytowy)

                                źródło: Stadtarchiv Celle

Pamiątkowa fotografia 

niemieckich, francuskich, włoskich oficerów 

z okazji festiwalu włoskiego pułku. 

Dawna Unteroffizier - Schule (szkoła podoficerska).

                                              

                     źródło: Stadtarchiv Celle

Festiwal włoskiego pułku

                                 źródło: Stadtarchiv Celle

Fotografia pamiątkowa

                                źródło: Stadtarchiv Celle

Komisja utworzyła cztery departamenty: wewnętrzny, finansów, sprawiedliwości i komunikacji (poczta, telefon, telegraf, taryfy). Gorąco przyjęta przez Polaków Komisja Międzysojusznicza zajęła gmach mieszczący się przy Flottwellplatz (obecnie Sąd Rejonowy).

                                źródło: Stadtarchiv Celle

Przemówienie ministra spraw wewnętrznych Prus Pana Severina z gmachu Ziemstwa Zachodnio pruskiego z okazji drugiej rocznicy referendum w 1922 roku (według źródła).

                                 źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder"

Przemówienie Pana Severina z balkonu budynku

Ziemstwa Zachodnio pruskiego, w którym w czasie plebiscytumieściła się Komisja...

                                         źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder"

W tym czasie też przybyli na Powiśle wybitni przedstawiciele świata kultury: poeta Jan Kasprowicz, Stefan Żeromski, publicysta i członek KNP w Paryżu Stanisław Kozicki i kompozytor Feliks Nowowiejski, którzy wspierają polską akcję plebiscytową. Natomiast  stronę niemiecką w Gross Weide (Pastwa) i jej okolicach wspierał Rudolf Hoess, późniejszy komendant obozu koncentracyjnego Auschwitz. W Liczu koło Kwidzyna w tym okresie przebywał  książę Aleksander zu Dohna, przedstawiciel jednego z największych rodów w Prusach Wschodnich.  Jego obecność spowodowała duży entuzjazm w śród ludności niemieckiej. Ponadto tereny objęte głosowaniem w tym Marienwerder odwiedzało wiele innych prominentnych gości oraz dziennikarzy z Europy oraz innych kontynentów.

                                

Przyjazd uprawnionych do głosowania

dworzec kolejowy

 źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder"

20.08.1920 do Marienwerder koleją przyjeżdża 

vice kanclerz Dr. Heinze i minister spraw wewnętrznych Severin

                                źródło: Stadtarchiv Celle

                                

Przed głosowaniem odbywało się wiele 

wieców i pochodów.

Oto jedne z nich na Rynku Starego Miasta

                                            źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder"

 źródło: zbiory prywatne

W okresie plebiscytu ulice miasta zostały 

przystrojone girlandami, flagami oraz 

innymi dekoracjami co widać na poniższych

fotografiach

Rynek Starego Miasta

wraz z zdobycznymi armatami w wojnie 

niemiecko - francuskiej 1871

                               źródło: Stadtarchiv Celle

Breite Strasse (obecnie ul. Bat. Chłopskich)

                                źródło: Stadtarchiv Celle

Marienburger Str. (obecnie ul. Brat. Narodów)

                                   źródło: Stadtarchiv Celle

   Plebiscyt odbył się 11 lipca 1920 r. Jego wyniki były dla Polski były fatalne. W okręgach olsztyńskim i kwidzyńskim za przyłączeniem do Polski opowiedziało się zaledwie 3,4 % uprawnionych do głosowania. 

Przyczyn klęski należy się dopatrywać w następujących punktach:

- Państwo niemieckie przed plebiscytem prowadziło zmasowaną akcję propagandową, dysponując środkami o wiele większymi niż środowiska polskie. 

- Prawo do głosowania otrzymali wszyscy, którzy urodzili się na terenie plebiscytowym. W dniu plebiscytu na tereny sporne przywożono z Niemiec specjalne wycieczki osób urodzonych lecz niezamieszkujących już na tych obszarach. 

- Na terenach objętym głosowaniem mieszkało dużo więcej Niemców niż Polaków, poza małymi wyjątkami.

- Pogrążona w wojnie polsko-bolszewickiej Polska nie poświęciła zbyt wiele czasu i uwagi na akcję propagandową. Ofensywa Bolszewików i ciągłe zagrożenie państwa polskiego było skrzętnie wykorzystywane przez propagandę niemiecką określającą Polskę jako państwo sezonowe i niezapewniające swoim obywatelom bezpieczeństwa.

Na obszarze Powiśla ostatecznie do Polski przyłączono zaledwie kilka wsi: Małe Pólko, Nowe Lignowy, Kramrowo, Bursztych i Janowo nazwane Rzeczpospolita Janowska lub Mała Polska, sześć łąk nadwiślańskich, port rzeczny w Korzeniewie, przyczółek mostowy na Wiśle pod Opaleniem oraz dworzec w Gardei. Warto wspomnieć też o kilku innych wsiach: Dubiel, Tychnowy, Szadowo. Tu za Polską oddano zdecydowanie więcej głosów, ale z przyczyn czysto technicznych nie mogły być przyłączone do Polski.

c.d.n.