Po zakończeniu Wielkiej Wojny firma Bergmann - Elektrizitätswerke A.G. Berlin utworzyła jeszcze jedną spółkę w Marienwerder. Mianowicie spółką tą była Westpreussische Bergmann Elektrizitäts-Gesellschaft M.B.H (Zachodniopruskie Przedsiębiorstwo Energetyczne Bergmann, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). Firma ta ściśle współpracowała z Westpreussisches Ueberlandwerk G.M.B.H. Marienwerder Wpr. Ponadto zajmowała się sprzedażą maszyn rolniczych oraz innych maszyn i urządzeń elektrycznych. Prowadziła warsztaty naprawcze oraz sprzedaż części zamiennych, paliw i olei. Przedsiębiorstwo te z siedzibą w Marienwerder było odpowiedzialne za obszary: Regirungsbezirk Westpreussen (okręg Rejencji Prusy Zachodnie), Kreise: Pr. Holland, Mohrungen, Osterode (powiaty: pasłęcki, morąski, ostródzki).
W 1921 roku w skład kierownictwa i rady nadzorczej wchodzili:
Kierownictwo
- Dr. Karl Riehl (dyrektor, Berlin)
- upoważniony urzędnik i zastępca dyrektora Walter Friedrich Heinschke
- dział instalacji, rada wydziału inżynier
F. Clemens
- dział maszyn, rada wydziału
Walter Friedrich Heinschke
- dział maszyn, zastępca, rada wydziału M. Kühn
- dział handlowy rada wydziału L. Schoof
- księgowość Ernst Warnecke (główny księgowy)
- warsztat naprawczy w Marienwerder inżynier
Heinrich Leuthold
- warsztat naprawczy w Pr. Holland mistrz zakładowy
A. Kornath
Rada nadzorcza
- przewodniczący Sigmund Bergmann
(dyrektor naczelny, Berlin)
- Wilhelm Steinert (dyrektor, Berlin)
- P. Berthold (dyrektor, Berlin)
-Jack Hissink (dyrektor z Berlina)
- M. Hülsenbeck (dyrektor z Berlina)
Kierownictwo, biuro inżynierskie i biuro sprzedaży znajdowało się w siedzibie Westpreussisches Ueberlandwerk G.M.B.H. Marienwerder Wpr. przy Post Strasse 4/5 (obecnie ul. Sztumska). Obydwie spółki oferowały budowę kompletnych trakcji wysokiego napięcia, lokalnej sieci dostępowej oraz elektrowni każdego zakresu. Projektowanie i budowę centrali prądu stałego na obszarach zabudowanych oraz poszczególnych majątkach ziemskich. Dostawę i montaż wszystkich typów maszyn i materiałów elektrycznych. Ponadto firmy oferowały bezpłatne oględziny inżyniera i przygotowanie projektów.
Zaznaczona siedziba spółek
źródło: zbiory własne
Post Strasse 4/5 (obecnie ul. Sztumska)
źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder Wpr."
Obecnie
źródło: zbiory własne
Około 1920 roku obydwa przedsiębiorstwa wspólnie zakupiły lub dzierżawiły kilka gruntów i nieruchomości na terenie miasta, w których to świadczyły swoje usługi i prowadziły sprzedaż towarów.
- W wynajmowanym lokalu przy Marienburger Strasse 36 (obecnie ul. Brat. Narodów) powstał salon sprzedaży artykułów gospodarstwa domowego.
źródło: zbiory własne
źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder Wpr."
Obecnie
źródło: zbiory własne
Jedno ze źródeł z początku lat 30. XX wieku informuje nas, o tym, że salon wystawowy znajdował się też w jednym z pomieszczeń w sąsiedniej kamienicy o nr. 35. Trochę trudno jest mi dokładnie umiejscowić te miejsce. W tym czasie przy Marienburger Strasse 35 Artur Kock prowadził Hotel Hezner oraz cukiernie. Dopiero około 1935/37 Kock odsprzedał Hotel bankowi Raiffeisenbank, a w 1939 roku cukiernie cukiernikowi Wielerowi z Marienburg (Malbork). Poniższa fotografia podpowiada nam, że wszystkie trzy podmioty mogły funkcjonować w jednym czasie. Na narożu budynku hotelu nad cukiernią znajdowała się reklama (logo) przedsiębiorstwa energetycznego.
Lata 30. XX wieku
źródło: "Kleine Weichsel Zeitung", zbiory własne
Sklep posiadał niezwykle nowoczesny wystrój. Oferował szeroki asortyment oświetlenia (żyrandole, oświetlenie stołowe, lampki nocne, lampki fortepianowe itd.). Klienci mogli też zakupić elektryczne urządzenia do ogrzewania i gotowania. Absolutną nowością były elektryczne żelazka i suszarki, które cieszyły się dużą popularnością wśród pań. Większość powyższych towarów była reklamowana w czasopiśmie ogólno - niemieckim Herd und Scholle. Gazeta w Marienwerder ukazywała się pod patronatem przedsiębiorstwa energetycznego Westpreussisches Überlandwerk G.m.b.h.
Salon sprzedaży prosperował prawdopodobnie do 1945 roku.
Herd und Scholle
Numery z lat trzydziestych
źródło: zbiory własne
Wydanie świąteczne - Wielkanoc
źródło: zbiory własne
Reklamy z powyższych czasopism:
Żarówki firmy Osram i Pintsch
Kuchenka elektryczna jest fabryką złota
źródło: zbiory własne
Firma ELT HILFE
źródło: zbiory własne
AEG
źródło: zbiory własne
źródło: zbiory własne
Ehrich & Graetz
źródło: zbiory własne
Senking
źródło: zbiory własne
Prometheus
źródło: zbiory własne
Juno i Siemens
źródło: zbiory własne
Lodówka...
źródło: zbiory własne
Bojlery do ciepłej wody wysokiego ciśnienia
firmy Diaspora Anstalten Bischofswerder (Biskupiec)
źródło: zbiory własne
Elektryczna pralnia firmy Diaspora
źródło: zbiory własne
Reklama przedsiębiorstwa z biuletynu wydanego z okazji Verkehrstag (Dzień Komunikacji) z 1925 roku
(...) Elektryczna moc i systemy zasilania dla przemysłu rolniczego
Oświetlenia, urządzenia do ogrzewania i gotowania
Systemy sygnalizacji i systemy odgromowe
Radio odbiorniki, zapytaj o specjalną ofertę (...)
Salon sprzedaży Marienburger Strasse 36 (obecnie ul. Brat. Narodów)
źródło: zbiory własne
- Przy Hindenburg Strasse 49/50 (wcześniej Gorkener Allee, obecnie ul. Warszawska) i Wilhelm Strasse (obecnie ul. 3-go Maja) znajdował się warsztat firmowy. Wyposażony był w nowoczesne urządzenia i narzędzia naprawcze. Przeprowadzano tu wszelkie naprawy maszyn elektrycznych i rolniczych. Budowano tu także "pojazdy" i maszyny rolnicze. Jednym ze specjalnych urządzeń, którym szczycił się warsztat, była nowoczesna maszyna do naprawy uzwojeń w silnikach elektrycznych. Znajdował się tu też jeden z dwóch głównych magazynów maszyn rolniczych. Większość budynków warsztatowo-produkcyjnych pamiętała jeszcze czasy Lehmannów tzn., dokładnie w tym miejscu od 1882 roku mieściła się fabryka maszyn fabrykanta J. Lehmennam, a po nim Marthy Lehmann. O nich innym razem...
W 1921 roku mogło mniej więcej tak to wyglądać.
Za budynkami warsztatowymi i mieszkalnymi rozciągał się duży i nie zabudowany plac.
Kończył się w połowie ulicy Wilhelma.
źródło: zbiory własne
Porównując obydwa plany dot. w/w terenu, możemy dostrzec pewne zmiany...
źródło: zbiory własne
źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder Wpr."
W 1926 roku do spółki Westpreussische Bergmann Elektrizitäts-Gesellschaft należały parcele wraz z kamienicami i innymi zabudowaniami od numeru 46 do 50 (Hindenburg Strasse).
Prawdopodobnie tak to mogło wyglądać.
źródło: zbiory własne
Obecnie
źródło: zbiory własne
Reklamy z czasopisma Herd und Scholle
Siemens - Przenośne silniki dla rolnictwa
źródło: zbiory własne
źródło: zbiory własne
- Przy Hecken Strasse 2 (później Mackansen Strasse, obecnie ul. 15- Sierpnia) znajdował się główny magazyn materiałów elektrycznych oraz magazyn z olejami. Prawdopodobnie magazyn ten był połączony z przyległym budynkiem do którego dojazd prowadził od Wilhelm Strasse (obecnie ul. 3-go Maja), tuż na przeciw głównego warsztatu.
Dokładna lokalizacja
źródło: zbiory własne
źródło: "Bildband Stadt und Kreis Marienwerder Wpr."
Niestety nie nie posiadam żadnych materiałów ikonograficznych tego miejsca, ale dla lepszego wyobrażenia sobie tego magazynu umieszczam fotografie zabudowań gospodarczych Johannesa Szypniewskiego z miejscowości Stuhm (Sztum). Układ budynku jest niezwykle podobny. Podejrzewam, iż elewacja i rozmieszczenie pomieszczeń też się wiele nie różniły od Naszego magazynu z Hecken Strasse 2.
źródło: "Stuhmer Heimatbrief", zbiory Sławomira Michalika
Na początku lat trzydziestych "urzędowali" w tym miejscu nowi właściciele.
Gebrüder Schüssler - Bracia Schüssler zajmowali się między innymi naprawą maszyn rolniczych i automobili (samochodów).
.
źródło: zbiory własne
Obecnie
źródło: zbiory własne
- Przy Salaterei Strasse 12/13 (obecnie ul. Łąkowa) mieściły się magazyny z materiałami elektrycznymi oraz magazyn z olejami (podobnie jak przy Hecken Strasse). W latach dwudziestych przedsiębiorstwo energetyczne wynajmowane pomieszczenia i plac przy Salaterei Strasse zakupiło oraz rozbudowało. Po modernizacji mieściła się tu główna baza techniczna przedsiębiorstwa energetycznego, odlewnia metali, magazyn, archiwum, warsztaty, fabryka maszyn rolniczych, garaże oraz stacja paliw.
Ciekawostką jest to, że dokładnie w tym miejscu od 1858 roku istniał zakład Rudolfa produkujący narzędzia rolnicze. W 1867 roku zakład ten zakupił fabrykant o nazwisku Matthiae, który to przekształcił go w fabrykę maszyn rolniczych oraz odlewnie żeliwa.
Dokładna lokalizacja magazynów i fabryki przy Salaterei Strasse 12/13
(już po rozbudowie)
źródło: zbiory własne
W latach trzydziestych została zmieniona numeracja części budynków przy Salaterei Strasse.
Zakład otrzymał nowy numer -
Salaterei Strasse 38/39.
Po wojnie miejsce te służyło i nadal służy przedsiębiorstwom energetycznym.
Na chwilę obecną siedzibę ma tu spółka
Energa - Operator S.A.
źródło: zbiory własne
(Dzięki uprzejmości kierownictwa i kilku pracowników "Energii" - Rejon Dystrybucji w Kwidzynie oraz zebranych przeze mnie materiałów będę mógł w niedalekiej przyszłości bliżej przybliżyć historię tego ciekawego miejsca).
- Na terenie dawnej osady podmiejskiej Marienfelde (Pola Maryjne), która została włączona do granic miasta w 1907 roku, stając się jego dzielnicą (przedmieściem), przedsiębiorstwo energetyczne było w posiadaniu jeszcze kilku nieruchomości. To znaczy było to pięć domów wielorodzinnych wybudowanych między 1921 a 1926 rokiem przy Adler Strasse 1-5 (obecnie ul. Orla). Mieszkali w nich pracownicy spółki oraz prywatni najemcy. Pozostałe domy przy omawianej ulicy należały do towarzystwa budowlanego Ostpreussische Bau- und Siedlungs G.m.b.h. Königsberg, gminy miejskiej oraz osób prywatnych.
Adler Strasse oraz prawdopodobna lokalizacja domów wielorodzinnych, o których była mowa.
źródło: zbiory własne
Wszystkie powyższe placówki poza jedną około 1930 roku weszły w posiadanie przedsiębiorstwa energetycznego. W źródłach z lat 30. XX wieku nie ma już śladu po spółce Westpreussische Bergmann Elektrizitäts-Gesellschaft m.b.h. Prawdopodobnie została rozwiązana lub przyłączona do Westpreussisches Ueberlandwerk G.M.B.H. Marienwerder Wpr.
c.d.n.
.jpg)
